Talking Backwards
a flip chart for slow thinking

Hoe kun je met gedachten weven? Talking Backwards door Katinka de Jonge is een performatieve installatie die zich bewust in de marge van het spektakel positioneert. Het is een ruimte waar notities, associaties en vluchtige gedachten niet verdwijnen in het hoofd van de toeschouwer, maar de mogelijkheid krijgen om zichtbaar te worden. De titel verwijst naar het feministische idee van talking back (bell hooks, 1989) : het terugspreken tegen stilte, onderdrukking en (opgelegde) onzichtbaarheid. In deze installatie is het terugspreken geen uitgesproken stem, maar krijgt het vorm in een associatieve denkruimte waarin individuele indrukken worden verweven tot een gedeeld beeld.

Bezoekers worden uitgenodigd om rond het concept van vertraging hun gedachten te noteren op een groot, voor iedereen zichtbaar canvas. Het is nadrukkelijk meer dan een klaagmuur: door gedachten op te schrijven, komen ze in een nieuwe context terecht en gaan ze, soms tegen wil en dank, een gesprek aan met wat er al staat. Een opmerking haakt in op een eerdere krabbel, een tekening breidt voort op een fragment van een zin, een woord corrigeert een ander woord. Zo ontstaat een polyfonie van wat vaak ongezegd blijft.

Over het canvas wordt een projectie geplaatst als faciliterende stem die het vlak betekenis geeft: in de vorm van een dialogisch landschap stelt het vragen, markeert indelingen, legt observaties bloot. De projectie vormt zo een zacht format, een structuur die niet wil beperken maar juist openheid mogelijk maakt. Doordat we in verschillende fasen aan het canvas werken, wordt het verloop van tijd zichtbaar: laag na laag groeit de gedachtewisseling. Het is een uitnodiging tot bijdragen, een kader dat onverwachte verbindingen niet alleen toestaat maar aanmoedigt. Zoals een subjectieve flipchart wordt de pagina omgeslagen wanneer de gedachten verzadigd zijn

Talking Backwards is een kruising van twee eerdere werken van Katinka de Jonge (The Silent Discussion en Subjective Note Taking) en gaat verder in het zoeken naar een collectieve vorm van vertragen en hardop denken. Elke deelnemer voegt een nieuwe gedachtegang toe; elke notitie opent een nieuw perspectief. Zo ontvouwt zich een stil gesprek, een voortdurende dialoog tussen beeld, tekst en toeschouwer, waarin het weefwerk van gedeelde gedachten langzaam maar zeker zichtbaar wordt.

Over het programma
Deze activiteit is onderdeel van het programma Time Out / Tune In dat programmamaker Lenn Cox heeft samengesteld rond het gemeenschappelijke huishouden van Plaatsmaken. Time Out / Tune Inverbindt de cyclische aard van tijd en haar seizoenen, met een oproep tot vertraging! Het programma onderzoekt met verschillende generaties hoe we ons samen kunnen organiseren, wat we van elkaar kunnen leren en wat er op het spel staat in het culturele veld en daarbuiten. Dansend door gekozen families, zielsverwanten en voorouderlijke zaken. Lees meer over het programma op de website van Plaatsmaken. Lees hier meer over het programma Time Out / Tune In.

Over Katinka de Jonge
Als artistiek onderzoeker en maker bevraagt Katinka de Jonge de rol van collectiviteit, polyfonie en autoriteit binnen diverse professionele en niet-professionele contexten. Ze verbindt een theoretische benadering steeds met haar artistieke praktijk. Vanuit een scherp observerend vermogen gaat de Jonge in dialoog met zorgvuldig gekozen contexten: een buurt, een specifieke beroepsgroep, een kunsthuis, en legt daarbij de spanning bloot tussen alledaagse realiteit en de onzichtbare machtsverhoudingen die daarin meespelen. Vanuit een liefde voor het geschreven en gesproken woord, worden deze dynamieken door De Jonge vertaald naar uiteenlopende media: tekst, video, installaties, relationele performances, audiotours en publicaties. Gesprek en performativiteit vormen terugkerende strategieën, en als ‘sociale sculpturen’ worden de grote vraagstukken rond zeggenschap, grenzen en de gemarginaliseerde stem steeds opnieuw vertaald naar speelse acties.

Katinka de Jonge: "Ik ben gefascineerd door de leuzen en tekeningen die op toiletten verschijnen, met name in de grotere steden, en fotografeer en verzamel deze. Graffiti op toiletten zijn anonieme boodschappen die reflecteren op de collectieve frustratie, pijn of verdriet van een samenleving, we proberen elkaar moed in te spreken, politieke boodschappen te delen, elkaar de liefde te verklaren, of we tekenen een lelijk figuurtje waar we dan, heel puberaal, in blokletters ‘TRUMP’ naast zetten, een waar iemand anders dan reageert met ‘wat je zegt, ben je zelf!.

Ik houd van de directe manier van communiceren, alsof je op de wc de enige plek hebt waar je eerlijk kunt zijn, net zoals Erving Goffman ooit beweerde (en wat later onder andere door Judith Butler weer werd weerlegd): de wc is de enige plek waar je even je masker af kunt zetten, de plek waar je even ‘jezelf’ kunt zijn. Of althans, eerlijk bent met jezelf. Wat je aan de cafe tafel niet durft uit te spreken, krabbel je neer op de muur van de toiletdeur, en gezamenlijk vormen deze krabbels een mysterieuze spiegel voor wat er buiten leeft."